SABUN

Günlük yaşantımızın olmazsa olmaz parçası sabun temizliğin, saflığın hatta beyazlığın simgesi... Sabundan önce temizlenmek için kül ve kil kullanan insanoğlunun sabunu neden saflığın ve beyazlığın simgesi haline getirmiş olduğunu anlamak zor değil. Temizlenmek için kum, süt, bitki yapraklarını da deneyen insanoğlunun sabunu ilk kez MS 200'lerde kullandığı varsayılıyor. Eski bir Roma masalına göre sabunu ilk kadınlar keşfetti. "Tabiat Ana" diye boşuna seslenmiyoruz, her şeyin kaynağı kadındır diye de kesinlikle böbürlenmiyoruz, hikayemize geçiyoruz. Hayvanların kurban edildiği Sapo Dağı'nın kıyısında bulunan Tiber Nehri'nde çamaşır yıkayan kadınlar, bir gün çamaşırlarını fazla çaba sarf etmeden kolayca temizlediklerini fark ederler. Daha sonra buna hayvanların kurban edildiği zamanlarda nehre yağmurla birlikte karışan hayvan yağ ve küllerinin sebep olduğunu görürler. Nehrin sularına karışan yağ, killi çamur ve küller köpüklü bir karışım oluşturduklarından, sabunun ilk keşfi bu mite dayanır. Efsaneler bununla sınırlı kalmıyor. Britanya Adaları'nın eski sakinlerinden Keltler'in hayvansal yağlar ve bitki küllerinden ürettikleri maddeye "saipo" adını verdiklerini biliyoruz. Bu sözcük daha sonra "soap" olarak değişti. Sabun, Roma İmparatorluğu döneminde şeytan işi olarak nitelendirilip insan hayatından çıkartılmış; sonra da hastalıkların, salgınların önüne geçememiş Avrupa. Sabunun tekrar kullanımı 8. yüzyılda İtalya ve İspanya, ardından 13. yüzyılda Fransa ve sonrasında İngiltere'de ortaya çıkıyor. Türkler 11. yüzyıla kadar sabun yerine sulardaki soda, çöven, saparma, süt kökü, kaşık otu, herdemtaze, tavşankulağı, hintkestanesi ve kül gibi maddeleri kullanmış. Bilimsel olarak sabun yapımı 18. yüzyılda Michel Eugene Chevreul'un gerekli kimyasal formülleri ortaya koymasıyla başlıyor. Buhar makinesinin bulunmasıyla sabun yapımı endüstriyel bir sektöre dönüşüyor. Sabun, sert sularda eritildiği zaman yeterince köpürmediğinden, 1930'larda ABD'de ilk deterjanlar ortaya çıkıyor. O günden bu yana da deterjan yapımı başlı başına bir sanayi dalına dönüşüyor. Günümüzde sabun üreticilerinin büyük bir çoğunluğu 1800'lerden kalma metotlara bağlı üretim yapıyor. Hala sabun üretiminde hayvansal yağlar kullanılıyor. Doğal olana, bitkisel olana rağbet artsa da bugün, ambalajında "bitkisel maddelerden üretilmiştir" yazmadığı sürece tükettiğiniz sabunlar hayvansal yağlardan yapılıyor demektir.